Coraz młodsze dzieci sięgają po narkotyki, już 9-10 latki maja za sobą pierwsze kontakty ze środkami psychoaktywnymi. Wiek inicjacji narkotycznej dzieci obniża się, a jednocześnie rośnie lęk dorosłych w obliczu zagrożenia narkomanią.
Najwięcej obaw mają nauczyciele, którzy zauważają problem w szkole. Boją się rozmawiać z młodzieżą na temat narkotyków, bezradni nie wiedzą, nie chcą, nie potrafią o tym mówić. Na szczęście w planach pracy wychowawczej szkół widnieją dwa magiczne słowa: profilaktyka uzależnień. Nauczyciele zobligowani są do prowadzenia na godzinach wychowawczych pogadanek dotyczących zagrożeń uzależnieniami.
Nikt natomiast nie zastanawia się, czy wychowawcy posiadają odpowiednią wiedzę do prowadzenia takich zajęć. W szkołach podstawowych nauczyciel najczęściej sam stara się zebrać materiały i przygotować pogadankę. W szkołach średnich nauczyciele często zlecają młodzieży przygotowanie referatu na temat uzależnień. Z reguły informacje zawarte w takich referatach pochodzą z gazet, opinii kolegów i z książek, które często przypadkiem wpadają w ręce młodzieży. Uczniowie bezkrytycznie przepisują zawarte tam informacje i przekazują je całej klasie. Następnie wywiązuje się dyskusja, która najczęściej kończy się kłótnią – czy zalegalizować narkotyki – na tym lekcja się kończy. Nauczyciel ma poczucie spełnionego obowiązku, a uczniowie nadal utwierdzają się w przekonaniu, ze wiedza bardzo dużo o narkomanii i problem bezpośrednio ich nie dotyczy. W klasie nadal panuje zmowa milczenia, wszyscy wiedzą, kto bierze, kto próbuje, kto handluje, ale nikt o tym nic nie mówi, no bo po co ? „Jak się belfer dowie to narobi kumplowi problemów i wyrzucą go ze szkoły”. Tak dzieje się w wielu szkołach i to jest przerażające.
Wiemy jak jest, a teraz zastanówmy się jak powinno być.
Czym jest profilaktyka uzależnień ?
Odczarujmy magie tych słów. Najprostsze wytłumaczenie – profilaktyka to: przeciwdziałanie, zapobieganie. Szeroko pojęta profilaktyka to ta, która wyprzedza problem, to propagowanie zdrowego stylu życia, dbałość o rozwój umiejętności radzenia sobie z wymaganiami jakie stawia życie, umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych. Należy do niej również uświadamianie uczniów, rodziców i nauczycieli oraz szybka interwencja w przypadku zagrożenia uzależnieniem.
Jaka powinna być profilaktyka ?
– skuteczna – spełniająca określone zadania, dająca oczekiwane i zaplanowane efekty;
– kompleksowa – obejmująca problem całościowo jako zjawisko społeczne;
– rzeczowa – pokazująca konkretne, ważne pewne informacje, a nie obiegowe opinie;
– przemyślana – zawierająca wszystkie ważne elementy, tworząca spójną, logiczną całość, dążąca do osiągnięcia wytyczonych celów;
– dostosowana do odbiorcy – treści i ich sposób przekazywania powinien być adekwatny dla danej grupy wiekowej odbiorców;
– ciekawie prowadzona – dająca możliwość aktywnego i twórczego uczestnictwa w zajęciach, czynnego zaangażowania.
Profilaktyka powinna być organizowana na kilku płaszczyznach:
1. czynne uczestnictwo dzieci i młodzieży w programach edukacyjno – informacyjnych i interwencyjnych;
2. tworzenie przez tak pojęte uczestnictwo specyficznego klimatu w szkole: klimatu eliminowania mody na narkotyki, wywierając oddolną presję na osoby zażywające lub próbujące narkotyków – motywujące do przyjmowania pomocy;
3. system edukacji rodziców i nauczycieli mający na celu naukę reagowania na problem, udzielania wsparcia i pomocy;
4. zmiany postaw dyrekcji szkół w odniesieniu do osób mających kontakt z narkotykami, polegającej na traktowaniu takiej młodzieży nie w kategoriach zła, a choroby, z wszelkimi z tego faktu wynikającymi konsekwencjami, takimi jak pomoc, a nie usuwanie ze szkoły. Organizowanie profilaktyki w ten sposób zwiększa jej skuteczność włączając do działania wszystkie osoby zainteresowane.
Równie ważną rzeczą jest zakres treści przekazywanych w programach profilaktycznych. Należy pamiętać, że treść zajęć nie może wzbudzić u dzieci i młodzieży zainteresowania narkotykami i ich działaniem. Nie można rozbudzić ciekawości i chęci spróbowania i sprawdzenia na sobie jak to jest naprawdę. Ważne jest również aby zajęcia nie przebiegały w atmosferze straszenia i moralizowania, ale powinny być przekazem rzetelnych informacji, oraz by zachęcały do mówienia o problemach.
Profilaktyka, to nie tylko przekazywanie informacji na tematy, którego one dotyczą. Jest to całokształt działań zmierzający do kształtowania postaw i rozwijania umiejętności dzieci i młodzieży. Należy do nich między innymi:
– kształtowanie umiejętności interpersonalnych, samoświadomości, samooceny, samodyscypliny;
– rozwijanie umiejętności empatycznych, współpracy w grupie, komunikowania się oraz rozwiązywania konfliktów;
– rozwijanie umiejętności podejmowania decyzji tzn. zdolność do wybierania pozytywnych a nie negatywnych stylów życia;
– wzbogacanie świadomości młodego człowieka o to jakie wartości pomagają w podejmowaniu zdrowych decyzji;
– rozwijanie dojrzałej, odpowiedzialności za siebie i innych;
– uzdrawianie i rozwijanie środowisk rodzinnych. Pamiętajmy na koniec o jeszcze jednym, każdy stosownie do swej roli społecznej, możliwości i potrzeb winien ponosić współodpowiedzialność za zapobieganie uzależnieniom i promocję zdrowia.
Ewa Kotlarska Karan nr 25
